پیشینه تاریخی و موقعیت جغرافیایی تربت حیدریه

پیشینه تاریخی تربت حیدریه

براساس شواهد و کشفیات باستان‌شناسی در اطراف شهرستان تربت‌حیدریه (به‌ویژه غار ماپری، سنگ نگاره‌های کدکن و سفال‌های مکشوفه از چندین محوطه تاریخی) حکایت از وجود زیستگاه‌هایی در هزاره‌های چهارم و پنجم قبل از میلاد در این منطقه دارد.

وجه تسمیه و ریشه نام تربت حیدریه

نام تربت حیدریه به اعتبار نام قطب الدین حیدر ( عارف نامی متوفی به سال 618 هـ .ق ) تقریبا از قرن نهم هجری به بعد بر این منطقه نهاده شد. اين منطقه از جمله مناطق آباد و پررونق بوده، روزگاری نیز جزء قلمرو اشکانیان به شمار می‌آمده است.

مرور تاریخ تربت‌حیدریه در عصر صفوی

در عصر صفوی به دلیل موقعیت ویژه اش (استقرار در مسیر جاده هرات) از اهمیت به سزایی برخوردار بوده است.در طول دهه اول قرن دهم این ولایت به تبع بقه خاک خراسان در معرض فتنه ازبکیه قرار گرفت. و در کشمکش‌های بیش از دویست ساله قزلباشان صفوی، بارها و بارها بوسیله سواران ازبک غارت شد. تربت‌حیدریه چون در کنار شاهراه بزرگ غرب به شرق ـ پایتخت به هرات ـ قرار گرفته بود، در فتنه‌های خراسان نيز مورد تاراج بوده است.

حملات ازبک‌ها و ترکمن‌ها به شهر تربت‌حیدریه در دوره قاجار

در دوره قاجار نیز هرچند اسحاق خان قرایی برج و باروی محکمی برای شهر ساخت و اوضاع شهر را سامان داد، اما از حملات ازبک‌ها و ترکمن‌ها صدمات فراوانی را متحمل شد.

موقعیت جغرافیایی شهرستان تربت‌حیدریه

تربت حيدريه با وسعت 3672 كيلومترمربع و جمعیت 230 هزار نفر یکی از شهرستان‌های استان خراسان رضوی است که در فاصله 152 کیلومتری جنوب شهر مشهد قرار دارد.

طول و عرض جغرافیایی شهرستان تربت حیدریه

این شهرستان بین نصف النهارات 58 درجه و 41 دقیقه تا 60 درجه و 7 دقیقه طول شرقی و مدارهای 34 درجه و59 دقیقه تا 35 درجه و 51 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته و ارتفاع آن از سطح آب های آزاد 1333 متر است.

شهرستان‌های همجوار تربت‌حیدریه

تربت حیدریه ازشمال به شهرستانهای نیشابور- مشهد و فریمان- از سمت شرق با شهرستان های زاوه – باخرز- تایباد و خواف از سمت جنوب با شهرستان های رشتخوار و مه ولات و از سمت غرب با شهرستان کاشمر هم‌مرز می‌باشد.تربت حیدریه دارای 4 بخش، 4 شهر، 8دهستان و 152 روستا می‌باشد.

وضعیت آب و هوا و اقلیم شهرستان

آب و هواي تربت‌حیدریه درنواحي کوهستانی شمال، سرد و معتدل و در جنوب غرب، نیمه بیابانی است. در تربت حیدریه رودخانه‌های رودمعجن و حصار تقریبا دائمی هستند و رودخانه‌هاي فصلي آن سالار، شور، شصت‌دره مي‌باشد. حوضه آبريز دشت تربت‏‌حيدريه در شمال‌شرق كوير نمك واقع گرديده كه از شمال به ارتفاعات كله‌منار و شصت‌دره از شرق به كوه علمدار و دشت باخرز؛ از جنوب به ارتفاعات بزمان، كوه تربت و از غرب به ارتفاعات تيغ پائين و شصت‌دره محدود مي‌‏شود.

مجموع بارندگي ساليانه 251 ميلیمتر مي‌باشد كه بيشترين ميزان ريزش بارندگي در دي‌ماه است.
ارتفاعات شمالي اين شهرستان بدلیل کوهستانی بودن مرطوب‌تر و نيمه جنوبي آن بدلیل کویری بودن تا حدودی خشک می‌باشد.